Now showing 1 - 10 of 28
  • Publication
    Ludwig Christian Stern, 'ollamh is seanchaidhe''
    In alt dar teideal ‘Why do Germans study Celtic Philology?’ a foilsíodh san iris léannta Studiesi Márta na bliana 1930, bhí an méid seo le háiteamh ag anúdar, Rudolf Thurneysen (1857-1940), mar gheall ar an Léann Ceilteach mar dhisciplín acadúil: ‘Among the avenues of approach to Celtic studies I would distinguish three, which may be termed the geographical - ethnological, the linguistic and the literary'.
      161
  • Publication
    Patrick Ferriter (1856-1924): an Irish Scholar at Home and Abroad
    (New York University, 2019)
    Scholarly research from the 1980s onwards on emigration from Ireland to New York informs us that by the second half of the nineteenth century, the city was home to a significant number of Irish migrants. Research by the late Professor Kenneth Nilsen, in particular, makes for fascinating reading about the efforts of a number of literate Irish speakers who, on settling in New York, set about actively promoting their native language in the city. Early records of the Catholic Church in New York also yield some evidence of the use of the Irish language. The city’s first Catholic pastor, for example, an Offaly-born Capuchin friar by the name of Father Charles/Maurice Whelan (1741–1806) began ministering in St. Peter’s Church in 1785, and was described as being “more fluent in Gaelic and French than in English.” Following the establishment in Dublin of the Irish literary society known as the Ossianic Society on St. Patrick’s Day 1853, moreover, a New York branch was founded in 1858 and devoted itself, among other things, to Irish-language instruction.
      442
  • Publication
    Hildegard L.C. Tristram
    (Walter de Gruyter, 2021-12-10)
    After a long illness, Professor Dr. Hildegard (Luise Charlotte) Tristram (nee Paul) died on October 29, 2020 in Freiburg. This marked the end of a great era in German Celtic studies. Ms. Tristram (as we, her younger employees, used to call her) was a driving force in the subject in Germany: in 1986, with sub-project A 5, she succeeded in bringing Celtic studies to the large DFG Collaborative Research Center 321, involving transitions and areas of tension between oral and written word. The medieval cattle raid legend Táin Bó Cúailnge was the focus of the research of the Celtic part of this project.
      27
  • Publication
    Annála Inse Faithleann an ochtú céad déag agus cath Chluain Tarbh
    (Eighteenth-Century Ireland Society, 2005-10)
    Cuid thábhachtach de shaothrú léann na Gaeilge san ochtú céad déag ab ea é abhar staire dúchais a theaglamú agus a thabhairt le chéile: ba chás leis an lucht léinn ag an am, idir scríbhneoirí agus léitheoirí, an staireagrafaíocht féin. Níorbh ionadh san, gan dabht, toisc ceist an aitheantais agus tuiscintí i leith an chultúir Ghaelaigh a bheith ag athrú de réir a chéile in Éirinn san am úd. Fairis sin, bhí tábhacht nach beag ag gluaiseacht na hársaíochta agus ag an athrú dá réir a chuaigh ar phátrúntacht na scríobhaithe dúchais Ghaeilge san ochtú céad déag. Bhí bonn leagtha cheana féin fé athinsint na staire sa tseachtú haois déag san Eoraip trí chéile, gan amhras, nuair a tháinig tuiscintí nua ar an stair agus ar an staireagrafaíocht. Cuimhnímid i gcás na hÉireann, mar shampla, ar an bhflosc chun taifeadta a thaispeáin Míchéal Ó Cléirigh agus a chomh-Phróinséiseánaigh idir na blianta 1632 agus 1636 gurbh é Annála Ríoghachta Éireann a thoradh san; nó fós ar Foras Feasa ar Éirinn Shéathrúin Chéitinn a mheas (fé mar a áitimh sé féin sa réamhrá ansúd) ‘ná’r bh’oircheas comhonóraighe na hÉireann do chrích, agus comh-uaisle gach foirne d’ár áitigh í, do dhul i mbáthadh, gan luadh ná iomrádh do bheith orra’.
      34
  • Publication
    Ón gCnocán Aoibhinn go dtí Londain Shasana: Tomás 'an tSneachta' Ó Conchubhair (1798-c. 1870)
    (Dublin Institute of Advanced Technology, 2016-11)
    Bhí traidisiún míle bliain de shaothrú lámhscríbhinní Gaeilge ag teacht chun deriridh in Éirinn fén naoú céd déag. Cé gur thacaigh cumainn ársaíochta chomh maith le hinsitiúidí are nós Choláiste na Trinóide agus Acadamh Ríoga na hÉireann, agus a mbaill aonair, leis, leosan a bhí ag lean ine de shaothrú lámhscríbhinní ag an am, nhí an saothrú féin i dtúrtaoibh le buíon airgid as a gcuid scríbhinní.
      79
  • Publication
    Brian Merriman: guth aonair?
    (The National University of Ireland, 2008-07)
    Is beag eolas cinnte atá inniu againn i dtaobh Bhriain Merriman. Is eol gur cailleadh é ar 27 Iúil 1805 i gcathair Luimní mar ar chaith sé tréimhse ama ag obair mar mhúinteoir matamaitice. Is i bhfógra báis san General Advertiser and Limerick Gazette agus san Clare Journal, Dé Luain, 29 Iúil 1805, a tugadh an t-eolas: ‘Died on Saturday morning in Old Clare Street, after a few hours of illness, Mr Bryan Merryman, teacher of Mathematics etc.’, agus foilsíodh fógra dá shórt i mBaile Átha Cliath san Hibernian Magazine agus san Dublin Journal i mí Lúnasa 1805. Ina theannta san, feirmeoir fuinte lín ab ea Merriman mar gur bronnadh dhá thuirne lín air ar son an fhómhair a bhain sé sa bhliain 1796.
      271
  • Publication
    Ciarán Ó Con Cheanainn 1981-2009
    (Folklore of Ireland Council, 2009-12)
    Cailleadh Ciarán Ó Con Cheanainn agus é i mbláth na hóige ar 3 Feabhra 2009. Amhránaí cruthanta sean-nóis ab ea é a raibh cáil fé leith bainte amach aige sa bhaile agus i gcéin. Nocht bua an cheoil go luath ina shaol nuair a bhuaigh sé Duais Phléaráca na Bliana 1995 agus Duais Fhleadh Cheoil na hÉireann an bhliain chéanna. Ní raibh séach sna déaga óga ag an am, ach ba léir go raibh mórán le teacht ón amhránaí breá seannóis seo. Lean sé den amhránaíocht, ag foghlaim agus ag forbairt a cheirde sna ranganna sean-nóis i gColáiste Lurgan, Indreabhán, faoi stiúir Mháire Pheter Uí Dhroighneáin. Go grod ina dhiaidh sin, thosnaigh na gradaim ag teacht ina threo.
      79
  • Publication
    Béarrach fir ag caint ar imeall na litríochta
    (COMHARTaighde, 2021-06-25)
    Gearrchuntas ar shaol Phádraig Uí Laoghaire (1870–1896), scoláire Gaeilge ó leithinis Bhéarra, is ábhar don aiste seo. Ina theannta san, pléitear cuid dá shaothar atá tagtha anuas chugainn, ina measc an leabhar is mó cáil uaidh, Sgeuluidheacht Chúige Mumhan. (1.), a tháinig amach in 1895. Tiocfaidh staidéar níos cuimsithí ar an bhfear féin agus ar a shaothar amach in Meidhbhín Ní Úrdail, Pádraig Ó Laoghaire (1870–1896): an Irish Scholar from the Béarra Peninsula, a fhoilseoidh Cumann Staire Bhéarra go luath. --- A brief account of the life of Pádraig Uí Laoghaire (1870–1896), a scholar of Irish from the Béarra peninsula, is the subject of this essay. In addition, some of his works that have come down to us are discussed, including his most famous book, The Story of Munster, which came out in 1895. A more comprehensive study of the man himself and his work will be published in Meidhbín Ní Úrdail, Pádraig Ó Laoghaire (1870–1896): an Irish Scholar from the Béarra Peninsula, published by Cumann Storye Bear soon.
      71
  • Publication
    Ag tógaint ar chlocha mullaigh na litríochta
    (Conradh na Gaeilge, 2015-01)
    Pléisiúr ó chroí agus ónóir phearsanta domsa is ea é an t-úrscéal is déanaí le Darach Ó Scolaí, Na Comharthaí, a lainseáil anseo anocht. Féadaim a dheimhniú go bhfuil arís seod eile litríochta curtha ar fáil ag an bhfear ildánach seoa rug an chraobh leis sa bhliain 2007 nuair a bhuaigh sé duais Oireachtais don gcéad úrscéalaige An Cléireach. Tá a fhios san agaibh ar fad gan dabht, agus tá a fhios agaibh chomh maith go bhfuil i measc na saothar eile próis againn uaidh Feis Tigh Chonáin (2000) agus An Ceithearnach Caolriabhach(2002). A i thinsintí is ea iad seo ar Feis Tighe Chonáin Chinn tSléibheagus Eachtra an Cheithearnaigh Chaoi lriabhaigh, dhá scéal próis a bhaineann le genre na scéalta rómánsaíochta Gaeilge agus atá tagtha anuas chugainn i lámhscríbhinní ón seachtú, ón ochtú agus ón naoú céad déag in Éirinn agus in Albain. Ag cuimhneamh dúinn, mar sin,ar an méid sin ar fad, leabhar na hoíche anocht san áireamh, ba mhaith liomsa aitheantas a thabhairt don tuiscint shoiléir ón taobh istigh agus don mbreithiúnas meáite, údarásach, dá réir, atá ag Darach Ó Scolaí ar phrós comhaimseartha na Gaeilge. Go deimhin, ní miste liom tagairt don áiteamh stuama a dhein sé le déanaí ar Tuairisc.ie. Thagair Darach ansan, mar shampla, don bhfreagracht as próiseas na foilsitheoireachta is ceart d’Oireachtas na Gaeilge a thuiscint.
      232
  • Publication
    Lámhscríbhinní Uí Mhuirgheasa: foinsí luachmhara an léinn dúchais in Ultaibh
    One hundred and twenty-five Irish manuscripts are currently kept in the Department of Special Collections in the Library of the University College, Dublin, and the vast majority of these were compiled in the period from the eighteenth century to the twentieth century. These sources can be divided into five distinct collections: the Pádraig Ferítéar Manuscripts, the Eogháin Oí Comhraí Manuscripts, the Coilm Uí Lochlainn Manuscripts and the Énrí Oí Murighesa Manuscripts — named, unsurprisingly, in honor of their original collectors — and a fifth volume called 'Additional Manuscripts'. The manuscripts that were put together in the eighteenth and nineteenth centuries in the collection of Uí Muirgheasa are my main concern in this essay because they contain important evidence of the pursuit of native students in Ulster in that period.
      98